احتمال توافق برابر با احتمال عدم توافق در وین است

افکار عمومی و نخبگانی که موضوع مذاکرات را دنبال می‌کنند، درباره وضعیت گفت‌وگو و همچنین ویژگی‌های توافق احتمالی سؤالاتی دارند. خبرنگار ما سعی کرده است برخی از ویژگی های مهم این توافق احتمالی را استخراج کرده و با مخاطبان خود به اشتراک بگذارد.

به گزارش ایرنا، مذاکرات ایران و 1+5 برای دستیابی به توافق بر سر اجرای کامل برجام همچنان ادامه دارد. اما با پیشرفت چشمگیر در مذاکرات، هنوز برخی مسائل محدود اما بسیار مهم وجود دارد که باید توسط غرب تصمیم گیری شود. به همین دلیل، گفتگوها هنوز به پایان نرسیده است.

شنیده های خبرنگار ما نه تنها قطعی نیست، بلکه فعلاً احتمال توافق برابر با احتمال عدم توافق است. زیرا هنوز برخی خواسته های حداقلی از سوی ایران وجود دارد که به سود عملی توافق مربوط می شود و در صورت عدم تحقق آنها، توافقی صورت نمی گیرد.

سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور فرانسه در گفت‌وگوی تلفنی اخیر با امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، بر لزوم حل و فصل مسائل باقی‌مانده تاکید کرد و گفت: هرگونه توافق در وین باید شامل «لغو تحریم‌ها»، «ارائه «ضمانت معتبر» و «بستن امور باشد». “. “دعاهای سیاسی”.

در بیانیه فوق به صورت ضمنی به موارد باقی مانده در مذاکرات اشاره شده و صراحتاً اعلام شده است که مذاکرات هنوز به پایان نرسیده و مواردی که از خطوط قرمز ایران تلقی می شود ادامه دارد و توافق هنوز نهایی نشده است. توافق یا توقف به دلیل عدم همکاری ایالات متحده.

تیم مذاکره کننده ایرانی با هدف تامین منافع اقتصادی ایران از توافق، تاکنون بر اصل اجرای کامل و ناقص برجام و رفع حفره های قبلی برجام تاکید کرده است.

فقط باید مطمئن شد که سمت غربی تعدادی استخوان در گلو نگه نمی دارد و در آینده دوباره آن را خفه نمی کند. اصرار طرف ایرانی بر بسته شدن پرونده با آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز به همین بیانیه اشاره دارد. تا زمانی که طرف غربی اجرای توافق احتمالی را دوباره به گروگان بگیرد.

ضمن اینکه دیگر خبری از برجام پلاس نیست و تیم ایران توانسته خط قرمزها را مشخص نگه دارد. اصرار بر حل مشکلات باقی مانده نیز در همین راستا است.

در این میان، گمانه زنی های زیادی در مورد توافق ها یا اختلاف نظرها وجود دارد. آنچه مشخص است این است که امکان توافق مانند چند ماه پیش همچنان وجود دارد و طبیعی است که به مرور زمان افزایش یافته است. اما این به معنای قطعیت نیست. تجربه احزاب غربی نیز این گفته ها را تایید می کند. بنابراین بحث توافق احتمالی آینده تنها بر اساس احتمالات موجود می تواند باشد. رسانه‌هایی که هیچ‌کس، حتی دیپلمات‌ها یا مذاکره‌کنندگان از یک سو، نمی‌توانند به طور یکجانبه از آن گزارش دهند.

آنچه خبرنگار ما تا کنون در زمان نگارش این مقاله شنیده، نشان می دهد که موارد محدودی که باقی مانده است به قدری مهم است که انتقال آنها می تواند سرنوشت توافق را رقم بزند.

از سوی دیگر افکار عمومی و نخبگانی که پیگیر موضوع مذاکرات بوده اند، وضعیت گفت وگو و همچنین ویژگی های توافق احتمالی را زیر سوال می برند.

خبرنگار ما سعی کرده است برخی از ویژگی های مهم این توافق احتمالی را استخراج کرده و با مخاطبان خود به اشتراک بگذارد.

موافقتنامه در قالب تصمیم کمیته مشترک

قالب توافق احتمالی در صورت وقوع سوالی است که گاهی مطرح می شود. شنیده های خبرنگار ما حاکی از آن است که این توافق احتمالی در قالب «تصمیم کمیته مشترک» خواهد بود.

اما این تصمیم یا توافق شامل چه چیزی می شود، ممکن است سوال بعدی باشد. سه دسته موضوع یا محور همیشه در گفتگوها مطرح شده است.

دسته اول مربوط به نگرانی های طرف ایرانی است که مربوط به موضوعات لغو تحریم ها است. دسته دوم از سوی دیگر به نگرانی هایی می پردازد که به موضوع هسته ای مربوط می شود. سوال سوم این بود که در صورت حصول توافق چگونه باید آن را اجرا کرد. بنابراین، توافق احتمالی (در قالب تصمیم کمیسیون) شامل سه پیوست خواهد بود: 1) ضمیمه لغو تحریم ها، 2) الحاقیه به اقدام هسته ای، و 3) الحاقیه به طرح اجرای مجدد.

اجرای مشروط توافق احتمالی

اجرای یک توافق احتمالی مشروط خواهد بود، اگر نه به صورت اسمی، اما کاربردی و ماهیت. زیرا در توافقنامه امکان استناد به ماده ۲۶ برجام (در خصوص شرایط تعلیق کلی یا جزئی تعهدات ایران) فراهم شده است. بر این اساس، اطمینان داده می شود که الحاق ایران به مفاد قرارداد مبادله منوط به الحاق طرف مقابل خواهد بود.

این نیز می تواند جنبه ای از تضمین ذاتی برای بقای توافق و اثربخشی آن باشد. این ضمانت ذاتی، علاوه بر مشروط کردن پایبندی به تعهدات ایران، زمینه قانونی و قابلیت عملیاتی را برای بازگشت و بازیابی سریع توان هسته ای ایران در صورت عدم پایبندی به معاهده ایران فراهم می کند.

شمارش اجزای صدق، تایید و تضمین

دولت سیزدهم از زمان ریاست جمهوری خود بر ضرورت یک توافق معتبر و پایدار تاکید کرده است. می توان اعتماد کرد که یک توافقنامه به طور کامل در عمل توسط همه طرف ها اجرا خواهد شد. اما عملکرد ایالات متحده در گذشته و اکنون برای این کشور خوب نبوده است. به همین دلیل، تهران بر آزمایش برای لغو موثر تحریم ها که بخش مهمی از توافق است، تاکید می کند. یکی از مواردی که در دورهای اخیر مذاکرات در وین پیشرفت چشمگیری داشته است موضوع حقیقت یاب است.

تایید در زمینه عملیاتی و قانونی

فرآیند راستی آزمایی باید همزمان با اجرای مراحل مختلف تصمیم کمیسیون تلفیق در زمینه عملیاتی و قانونی انجام شود. علاوه بر این، آمریکا تا زمانی که به تمام تعهدات خود عمل نکرده و لغو تحریم ها توسط ایران را راستی آزمایی نکند، عضو برجام و کمیسیون مشترک نخواهد بود. علاوه بر این، فاصله زمانی قابل توجه و قابل توجه خواهد بود.

به بیان ساده، در هر مرحله از اجرای توافق احتمالی، اولین گام توسط طرف های مقابل برداشته می شود و در هیچ زمانی ایران آغازگر نخواهد بود.

موضوع ضمانت‌نامه‌ها یکی از سخت‌ترین موضوعات مذاکرات بوده است. احزاب غربی به ویژه آمریکایی ها در گذشته آن را نپذیرفته و آن را رد کرده اند. شاید در مقایسه با موضوعات دیگر بتوان گفت که این مبحث به سختی و کندی پیش رفته است.

طبیعی است که در نظام بین الملل به دلیل هرج و مرج موجود نمی توان به وعده ها و تضمین های کشورها اعتماد کرد. اقدام ایالات متحده علیه شورای امنیت سازمان ملل متحد یا هر توافق بین المللی دیگر به صراحت این ادعا را نشان می دهد. بنابراین، بزرگترین تضمین در قراردادها و توافقات سیاسی بین دولت های مختلف، موازنه قدرت و اهرم است. به عبارت دیگر توانمندی های هر کشور در حوزه های مختلف به عنوان یک عامل بازدارنده عمل می کند تا از بروز بحران جلوگیری کند.

در نتیجه، حفظ ضمانت‌های ذاتی توافق‌نامه وین می‌تواند یکی از مهم‌ترین و محکم‌ترین تضمین‌ها برای ثبات نتیجه و تعهد طرف‌های دیگر باشد. حفظ قابلیت برگشت پذیری سریع ایران در زمینه هسته ای می تواند ستون قوی ساختار توافق باشد. تیم مذاکره کننده ایران توانسته موفقیت های خوب و چشمگیری در این زمینه کسب کند. با این حال، گارانتی ذاتی به معنای نادیده گرفتن سایر اشکال گارانتی نیست. مذاکره کنندگان ما در وین همچنان به دنبال تضمین های سیاسی و اقتصادی هستند و توانسته اند در برخی زمینه ها اقداماتی انجام دهند.

منع سوء استفاده از مکانیسم حل اختلاف

همچنین پیشرفت قابل توجهی در زمینه مکانیسم های حل اختلاف صورت گرفته است که در فرهنگ لغت رسانه های غربی به عنوان “مکانیسم ماشه” از آن یاد می شود. با توجه به مسیر حرکت ایالات متحده، توافق احتمالی باعث ایجاد تعهد فردی و جمعی برای مقابله با سوء استفاده از این مکانیسم می شود.

به جرات می توان گفت که مذاکره کنندگان ایرانی با اقدامات و دستاوردهای خود در دو حوزه اصلی راستی آزمایی و تضمین، ضمن رفع برخی خلاءها در توافق اصلی، این توافق را بهبود بخشیده اند تا نهایت سود را برای ایران داشته باشند. این به روز رسانی نه در راستای تغییر برجام، بلکه در راستای اجرای موثر آن است.

از محدوده تحریم ها خارج شد

در حوزه لغو تحریم‌ها، علاوه بر لغو کلیه تحریم‌هایی که بر اساس برجام لغو شده و در دوره ترامپ مجددا اعمال شد و همچنین کلیه تحریم‌های ناسازگار با برجام که در دوره ترامپ اعمال شد، طرف مقابل موافقت کرد که منافع ایران از لغو تحریم ها را تسهیل کند. تعارض سایر قوانین در روند لغو مؤثر و پایدار تحریم ها، تعهدات اساسی جدیدی را می پذیرد که لزوماً در میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی ذکر نشده است.

افزایش پتانسیل انرژی هسته ای در توافق احتمالی

یکی از خواسته های طرف های مقابل به ویژه غرب در مذاکرات، مطالبات پسابرجامی در حوزه هسته ای بوده است. آنها سعی کردند در یک توافق احتمالی، پتانسیل خلع سلاح هسته ای ایران را به میزان قابل توجهی کاهش دهند، تا زمانی که بازگشت پذیری برنامه هسته ای ایران کند شود و تضمین ذاتی ایران تضعیف شود. به همین دلیل است که مقامات ایرانی در گذشته بارها اعلام کرده اند که جبهه غرب به دنبال دریافت تعهدات فراقانونی از ایران است اما در مقابل امتیازاتی می دهد.

اما پس از مذاکرات فشرده در وین، تیم مذاکره کننده ایرانی توانسته است ظرفیت بالقوه قدرت های صلح آمیز هسته ای ایران در زمینه تعهدات هسته ای را نسبت به قبل از خروج آمریکا به میزان قابل توجهی افزایش دهد. بنابراین متن توافق احتمالی از پیشرفت های هسته ای حاصل شده در سال های تحریم همه جانبه علیه مردم ایران محافظت می کند.

مهلت های تحقیق و توسعه را حفظ کنید

یکی از جنبه های مهم پیشرفت برنامه هسته ای ایران، اجرای اقدامات مهم در زمینه تحقیق و توسعه بوده است. از جمله اینکه ایران با کمک دانشمندان کشورمان گام های بلندی در تولید سانتریفیوژهای پیشرفته برداشته است. یکی از دغدغه ها و تلاش های کشورهای غربی معکوس کردن پیشرفت ایران در این زمینه بود. این خواسته هم با مقاومت تیم مذاکره کننده ایرانی مواجه شد و هم اینکه بخشش مربوط به دانش کسب شده عملاً غیرقابل برگشت است.

شنیده های خبرنگار ما حاکی از آن است که در زمینه تحقیق و توسعه سانتریفیوژها، شرایط تحقیق و توسعه موافق برجام است و در عین حال با توجه به تولید انبوه سانتریفیوژهای پیشرفته، ایران در شرایط یک دهه آینده قرار دارد. ممکن نبود بنابراین، توافق بالقوه در این حوزه، قابلیت های بالقوه را در این حوزه حفظ می کند.

حفظ جدول زمانی برجامی

غرب همواره خواستار توافقی گسترده تر و بلندمدت با ایران بوده است. به این معنا که محدودیت های اعمال شده بر ایران چه از نظر مدت و چه از نظر دامنه توافق باید افزایش یابد. مقامات غربی بارها به صراحت اعلام کرده اند که تلاش می کنند موضوعات غیرهسته ای را به توافق هسته ای اضافه کنند. اما خواسته او همیشه پشت چراغ قرمز ایران ایستاده است.

در حوزه های دیگر، غرب تلاش کرده تا «تسخیر غروب» برجام را بسط و گسترش دهد تا ایران فراتر از ضرب الاجل های برجام بماند. اما علیرغم فشارهای طرف مقابل، جدول زمانی آژانس در یک توافق احتمالی محقق شده است و هدف کشورهای غربی برای دستیابی به توافق با محدودیت‌های هسته‌ای «طولانی‌تر» محقق نشده است. در نتیجه محدودیت های برنامه هسته ای ایران طی دو سال آینده کاهش خواهد یافت.

ویژگی های فوق حداقل الزامات ایران در مذاکرات است. همانطور که در بالا ذکر شد، بعید است تا زمانی که مسائل باقی مانده به توافق برسد.